آشنایی با اینکه هر نرم افزاری چه وظیفه ای در طراحی گرافیک دارد بسیار مهم است. در یک تقسیم بندی کلی دو گروه از نرم افزارهای گرافیک بصورت گسترده برای کاربران مورد استفاده هستند. نرم افزارهای برداری و نرم افزارهای پیکسلی. هر کدام از نرم افزارهای این گروه، ابزارها، منوها و فایل های مخصوص به خود را دارند. گاهی امکان دارد از چند نرم افزار بصورت همزمان برای تکمیل طرح خود استفاده کنید اما خروجی نهایی بر عهده یک نرم افزار است. هر دسته از این نرم افزراها تنظیمات رنگ و خروجی های مختلفی را ارائه می دهند. در این مقاله به بررسی جایگاه دو نرم افزار گرافیکی پرکاربرد، فتوشاپ (پیکسلی) و ایلوستریتور (برداری) و نحوه استفاده صحیح از آنها در طراحی جلد کتاب خواهیم پرداخت. اگر چه این مقاله به طور تخصصی برای طراحی جلد کتاب تهیه شده است ولی برای تمامی طراحان گرافیک مبتدی می تواند راهنما باشد.
فهرست مطالب
اصول طراحی در این نرم افزارها بر اساس پیکسل یا کوچکترین واحد تشکیل دهنده تصویر است. این پیکسل یا بیت ها محل نگهداری اطلاعاتی مانند رنگ، نور یا موقعیت تصویر است. بر خلاف نرم افزارهای برداری برای تعریف یک تصویر ساده تعداد زیادی پیکسل باید در کنار هم قرار بگیرند تا طیف رنگی مناسبی به وجود آید، به همین دلیل حجم تصاویر و اسناد بوجود آمده در نرم افزارهای پیکسلی بالاتر است. مزیت این نرم افزارها رنج وسیع طیف رنگی، نوری و جزئیات تصویر است که باعث می شود تصاویر واقعی تری داشته باشیم. علاوه بر آن انعطاف ویرایش هر بخش از تصویر و استفاده از فیلترهای گسترده از مزایای این نوع نرم افزارهاست. این موضوع را هم نباید در نظر بگیریم تمامی تصاویری که از دوربین های عکاسی به وجود می آید پیکسل هستند، پس طبعیتا برای ویرایش تصاویر دوربین ها گزینه مناسب نرم افزارهای پیکسلی خواهد بود.
در این نرم افزارها همه چیز از طریق فرمول و کد نویسی انجام می شود. به همین دلیل تغییر اندازه تاثیری در کیفیت خطوط ترسیم شده در سند ندارد. این نکته مهم ترین موضوع برای استفاده از این نرم افزارهاست. در واقع در زمان ارائه کار از یک کارت ویزیت تا یک بیلبورد تبلیغاتی، کیفیت خروجی یکسان خواهد بود. در ضمن حجم اسناد ذخیره شده در نرم افزارهای برداری بسیار کمتر از نرم افزارهای پیکسلی است.
فتوشاپ یکی از محبوب ترین، پرکاربردترین و فوق العاده ترین نرم افزارهای گرافیکی دنیا است که هر ساله در حال توسعه و ارتقا است. فتوشاپ یک نرم افزار پیکسلی و بهترین گزینه برای ویرایش تصاویر است. کاربرد این نرم افزار در نقاشی پیکسلی، اصلاح و روتوش تصاویر و تهیه خروجی تصاویر برای شیوه های مختلفی مانند دستگاه چاپ دیجیتال، افست، اسناد وب و … است. محبوبیت این نرم افزار برای در اختیار قرار دادن امکانات بسیار وسیع برای ویرایش تصاویر است، در واقع هیچ کاری نیست که در فتوشاپ برای تغییرات مورد نظر در تصاویر امکان پذیر نباشد. این امر تنها به میزان تسلط و دانش اپراتور دارد. در طراحی جلد کتاب، فتوشاپ یکی از بهترین گزینه ها برای ویرایش تصاویر مورد نظر برای استفاده در روی جلد است. از اصلاح رنگ و نور گرفته تا مونتاژهای پیچیده جهت تصویرسازی و خلق تصویر مناسب با محتوای کتاب. وجود ابزارها، فیلترها و حتی حضور موتور هوش مصنوعی فایرفلای در این نرم افزار محبوبیت آن را دوچندان کرده است. در اکثر مواقع تصاویر اولیه دوربین های عکاسی و یا تصاویر دانلودی از اینترنت با پروفایل رنگی RGB و بدون سازگاری با دستگاه های چاپ هستند. فتوشاپ اصلاح و کنترل رنگ ها و تغییر پروفایل رنگی برای سازگاری بهتر تصاویر با دستگاه های چاپ را امکان پذیر می کند.
یکی از معایب این نرم افزار رزولوشن یا تفکیک پذیری آن است. اگر شما تصویری را چند بار کوچک و بزرگ کنید و یا حتی ویرایش های وسیعی رو تصاویر انجام بدید بدلیل تغییر تعداد پیکسل ها در محدوده ای معین، کیفیت خروجی نهایی کاهش یافته و تصویر دچار ماتی می شود. این مشکل در فایل هایی که از متن استفاده می کنند بیشتر مشهود است. استفاده از لایه های اسمارت آبجکت و استفاده از نرم افزارهای مکمل و تسلط کافی به نرم افزار و مفاهیم بنیادی تصاویر تا حد زیادی می تواند راهگشا باشد.
پیش از این معمولا از نرم افزار کورل برای طراحی عناصر وکتوری استفاده می شد ولی نرم افزار ایلوستریتور به دلیل قابلیت های بالای خود به سرعت جای خود را در بین طراحان باز کرد. ایلوستریتور یک نرم افزار برداری است و یکی از مناسب ترین نرم افزارها برای تولید عناصر وکتوری است. از آنجا که این نرم افزار مشابه نرم افزار فتوشاپ زیر مجموعه شرکت ادوبی است، امکان انتقال اطلاعات بین آنها و فضای کار مشترک هر دو باعث ایجاد جذابیت بیشتری برای طراحان شده است. از محاسن این نرم افزار همانطور که بیان شد عدم کاهش کیفیت عناصر وکتوری طراحی شده است. فونت ها و اشکال (shapes) بدون کوچکترین افت کیفیت امکان تغییر سایز دارند و از ریزترین فونت ها بدون نگرانی افت کیفیت می توان در این نرم افزار خروجی گرفت. از آنجا که در طراحی جلد کتاب، عناصر متنی متعددی نظیر عنوان کتاب، نام نویسنده و مترجم، متن خلاصه کتاب در پشت جلد و … وجود دارد استفاده از این نرم افزار می تواند گزینه مناسبی باشد. کادرها، خطوط، نقاط و به طوری کلی اشکال نیز بدون افت کیفیت امکان تولید و خروجی دارند. از معایب این نرم افزار امکان کم در ویرایش تصاویر و کنترل رنگی آن هاست و برای تولید تصاویر و مونتاژ آنها به عنوان یکی از اصلی ترین بخش های طراحی جلد کتاب، قطعا در این نرم افزار به مشکل خواهیم خورد.
اگر طراحی جلد کتاب را به دو بخش تصویر (بخش اصلی و مفهومی) و اشکال و نوشتار تقسیم کنیم، بهتر می توانیم برای انتخاب نرم افزار تصمیم گیری کنیم. اولین انتخاب اکثر طراحان مبتدی برای طراحی جلد کتاب نرم افزار فتوشاپ است. با توجه به امکانات وسیع فتوشاپ که پیش از این به آن پرداخته شد، امکان طراحی صفر تا صد جلد کتاب اعم از پردازش تصویر، طراحی نوشتار، اشکال و خروجی مناسب چاپ را به تنهایی فراهم می کند. در طرف مقابل نرم افزار ایلوستریتور به هیچ عنوان مناسب پردازش تصویر نیست، پس نمی توان صفر تا صد جلد کتاب را با این نرم افزار طراحی کرد. از آنجا که هر کار گرافیکی دارای نوشته و خطوط ظریف است، صلاح کار در این است که از نرم افزار ایلوستریتور برای تهیه خروجی نهایی خود استفاده کنید.
بنابرین روش حرفه ای و درست این است که تصاویر یا پس زمینه های خود را در نرم افزار فتوشاپ طراحی و با وارد کردن آن ها در نرم افزار ایلوستریتور، نوشته ها و خطوط نهایی را در آنجا تکمیل نموده و خروجی بگیرید.
یکی از دلایلی که اصلاح تصویر در فتوشاپ انجام می شود، قدرت این نرم افزار در اصلاح رنگ، نور یا روتوش تصاویر است. اما در چیدمان نهایی، تصویر وارد نرم افزار ایلوستریتور شده و متن در آنجا بوجود می آید. زیرا خروجی متن از این نرم افزار باکیفیت بالاتری انجام شده و تغییر چند مرحله ای در ابعاد باعث کاهش کیفیت متون نخواهد شد. با توجه به قابلیت فتوشاپ در کنترل رنگ، درست این است که پروفایل رنگی تصاویر طراحی شده در فتوشاپ قبل از ورود به نرم افزار ایلوستریتور از RGB به CMYK تغییر کند و در صورت نیاز برای کنترل رنگ های تصاویر هنگام چاپ، اصلاح رنگی نیز در این نرم افزار صورت پذیرد. سپس فایل ذخیره شده فتوشاپ با فرمتPSD به نرم افزار ایلوستریتور وارد گردد. ابعاد جلد، حواشی برش و اندازه عطف کتاب محاسبه شود و نوشته ها و خطوط و اشکال در نرم افزار ایلوستریتور طراحی و تولید شود و در نهایت تنظیمات خروجی برای چاپ با فرمتPDF نیز در همین نرم افزار صورت پذیرد. توجه داشته باشید که بهترین فرمت برای ارائه به چاپخانه PDF است، این فرمت بدون هیچ تغییری، طرح شما را فشرده سازی کرده و تمامی عناصر وکتوری را با همان حالت وکتور و بدون افت کیفیت ذخیره خواهد کرد. به هیچ عنوان از فرمت JPEG استفاده ننمائید. این فرمت علاوه بر افت کیفیت، عناصر وکتوری را به پیکسل تبدیل کرده و تمامی زحمات شما برای افزایش کیفیت اشکال و نوشته ها را از بین می برد.
مراحل کار طراحی جلد کتاب در هر یک از نرم افزارها را به این شکل می توان خلاصه کرد:
برای طراحی جلد کتاب حرفهای، استفاده از فتوشاپ برای پردازش تصاویر و ایلوستریتور برای کنترل دقیق گرافیکهای برداری، ترکیب نهایی و آمادهسازی چاپ توصیه میشود. این دو نرمافزار مکمل یکدیگرند و با رعایت نکات مطرحشده، میتوانید جلدی حرفهای و بینقص طراحی کنید.
شما می توانید به جای نرم افزار فتوشاپ، از هر نرم افزار پیکسلی و به جای نرم افزار ایلوستریتور از هر نرم افزار برداری دیگر مثل کورل، بنا به تسلط خود استفاده نمائید. ولی اگر می خواهید شروع به یادگیری نرم افزارها داشته باشید پیشنهاد می شود از دو نرم افزار فتوشاپ و ایلوستریتور به دلیل فضای کار مشابه و امکان انتقال اطلاعات بهتر بین یکدیگر به جهت اینکه هردو از مجموعه شرکت ادوبی هستند استفاده نمائید.
منابع
کتاب خروجی چاپ از نرم افزارهای گرافیک، رضا عالی، انتشارات دایره چهاررنگ
